چیلرهای تراکمی آبخنک بهعنوان قلب سیستمهای سرمایشی در بسیاری از ساختمانهای تجاری و صنایع عمل میکنند. در شهر رامسر که به داشتن آبوهوای مرطوب و معتدل شهرت دارد (میانگین رطوبت نسبی سالانه حدود 80٪ است)، عملکرد پایدار و بهینهی این چیلرها از اهمیت ویژهای برخوردار است.
تعمیر و نگهداری چیلر تراکمی آبخنک در رامسر نهتنها برای تأمین سرمایش مطبوع ساختمانها و فرآیندهای صنعتی ضروری است، بلکه به دلیل شرایط اقلیمی خاص منطقه، نیازمند دقت و دانش فنی بالایی میباشد. مدیران فنی و تأسیساتی مجموعههای صنعتی و تجاری همواره باید برنامهای مدون برای سرویس چیلر تراکمی خود داشته باشند تا از خرابیهای پرهزینه و اختلال در کارکرد مجموعه جلوگیری کنند.
در این راهنمای جامع، به معرفی چیلرهای آبخنک تراکمی و کاربردهایشان، برندهای مطرح، نحوه عملکرد و اجزای اصلی، روشهای استاندارد سرویس دورهای، دلایل رایج خرابیها و راههای پیشگیری از آن، نکات ایمنی هنگام تعمیر، اهمیت نگهداری پیشگیرانه همراه با زمانبندیهای پیشنهادی، چکلیستهای کاربردی برای سرویسکاران حرفهای، و نکاتی درباره انتخاب تعمیرکار چیلر تراکمی در رامسر پرداخته میشود.
این مطالب از تهویه هوشمند به زبانی فنی اما قابل فهم ارائه شده تا مدیران و کارشناسان تأسیسات بتوانند درک روشنی از الزامات تعمیر و سرویس چیلر خود در شرایط آبوهوایی رامسر داشته باشند.
چیلر تراکمی آبخنک و کاربردهای آن
چیلر تراکمی آبخنک (Water-Cooled Compression Chiller) نوعی دستگاه تبرید است که برای تولید آب سرد به منظور سرمایش فضاهای داخلی یا فرایندهای صنعتی بهکار میرود. این سیستم از چرخه تبرید تراکمی بهره میگیرد و گرمای ناخواسته را از طریق یک کندانسور آبی به محیط دفع میکند.
چیلرهای تراکمی آبخنک در رامسر و سایر شهرهای دارای ساختمانهای بزرگ و صنایع، کاربرد وسیعی دارند. در ساختمانهای تجاری نظیر هتلها، بیمارستانها، مراکز خرید و ادارات بزرگ، این چیلرها آب سرد مورد نیاز واحدهای هواساز و فنکویلها را تأمین میکنند تا تهویه مطبوع مطمئن و پایداری حاصل شود.
در صنایع مختلف نیز از چیلرهای آبخنک برای خنککاری تجهیزات و فرآیندها استفاده میشود؛ بهعنوان مثال در کارخانجات پلاستیک و تزریق قالب، صنایع دارویی، صنایع شیمیایی و غذایی، وجود یک چیلر تراکمی آبخنک برای حفظ دمای مناسب فرآیند تولید امری حیاتی است. مزیت اصلی چیلر آبخنک نسبت به نوع هواخنک (هوایی) این است که در ظرفیتهای بالا کارآمدتر بوده و راندمان بهتری ارائه میدهد، زیرا تبادل حرارت با آب (در برج خنککننده) مؤثرتر از تبادل مستقیم با هوای محیط انجام میشود.
این موضوع خصوصاً در ابعاد صنعتی و در آبوهوای مرطوب رامسر اهمیت دارد، چرا که استفاده از آب به عنوان خنککننده باعث پایداری بیشتر عملکرد چیلر در رطوبت بالا میشود. به علاوه، چیلرهای آبخنک تراکمی معمولاً داخل موتورخانههای ساختمان نصب میشوند و تجهیزات حساس آنها از باران و هوای آزاد محافظت میگردد؛ این ویژگی به افزایش طول عمر دستگاه در اقلیمهایی مانند رامسر کمک میکند.
در مجموع، آشنایی با موارد کاربرد و شرایط بهرهبرداری از چیلرهای تراکمی آبخنک، به مدیران تأسیسات کمک میکند تا بهترین بهرهوری را از این سیستمها در مجموعهی خود بهدست آورند.
برندهای معتبر چیلرهای تراکمی آبخنک
در بازار جهانی تأسیسات و تهویه مطبوع، شرکتهای بنامی در زمینه طراحی و تولید چیلرهای تراکمی آبخنک فعالیت دارند که محصولات آنها به دلیل کیفیت و کارایی بالا شناخته شده است. آشنایی با این برندهای چیلر تراکمی به مدیران فنی کمک میکند در انتخاب و نگهداری تجهیزات خود دید بهتری داشته باشند. برخی از برندهای معتبر و پرکاربرد عبارتند از:
-
Carrier (کریر): شرکت آمریکایی کریر بهعنوان مخترع اولین سیستم تهویه مطبوع مدرن شناخته میشود. چیلرهای آبخنک Carrier به قابلیت اطمینان بالا و راندمان انرژی مناسب شهره هستند و در پروژههای بزرگ تجاری و صنعتی بسیاری بهکار گرفته شدهاند.
-
Trane (ترین): ترین یک برند آمریکایی مطرح دیگر است که چیلرهای تراکمی آبخنک با فناوریهای پیشرفته تولید میکند. چیلرهای Trane (مانند سری CenTraVac) در ظرفیتهای بالا با کمپرسورهای سانتریفیوژ کار میکنند و به بهرهوری انرژی و طراحی دوامبالا معروفاند.
-
York (یورک): یورک که اکنون زیرمجموعه شرکت Johnson Controls است، از تأمینکنندگان قدیمی چیلر در دنیا محسوب میشود. چیلرهای آبخنک York در انواع اسکرو و سانتریفیوژ برای کاربردهای مختلف عرضه میشوند و بسیاری از ساختمانهای بزرگ در خاورمیانه و ایران از این برند بهره میبرند.
-
Daikin (دایکین): دایکین یک شرکت ژاپنی پیشرو در صنعت تهویه مطبوع است. چیلرهای تراکمی آبخنک دایکین (که گاه با نام McQuay نیز شناخته میشوند) به داشتن تکنولوژیهای نوآورانه و سازگاری با مبردهای جدید مشهورند. این چیلرها در اقلیمهای مرطوب عملکرد قابل اعتمادی دارند.
-
Hitachi (هیتاچی): شرکت هیتاچی ژاپن نیز انواع چیلرهای صنعتی و ساختمانی را تولید میکند. چیلرهای آبخنک هیتاچی غالباً از نوع اسکرو یا سانتریفیوژ با سیستمهای کنترل پیشرفته هستند و برای کارکرد مداوم 24/7 در صنایع طراحی شدهاند.
-
LG (الجی): الجی کرهجنوبی علاوه بر محصولات الکترونیکی، در حوزه تهویه مطبوع نیز فعال است. چیلرهای تراکمی آبخنک الجی در پروژههای ساختمانی متوسط کاربرد دارند و به بهرهگیری از کمپرسورهای مدرن و سازگاری با سیستمهای کنترل هوشمند شناخته میشوند.
-
سایر برندهای رایج: علاوه بر موارد فوق، برندهای مطرح دیگری همچون Mitsubishi Electric (میتسوبیشی)، Johnson Controls (سازنده سیستمهای HVAC و مالک برند یورک)، Climaveneta، Thermo King و ... نیز در بازار چیلرهای آبخنک وجود دارند. هر یک از این تولیدکنندگان بر فناوری خاصی تأکید دارند (برای مثال برخی در چیلرهای بدون روغن با یاتاقان مغناطیسی تخصص دارند). در ایران و شهر رامسر، دسترسی به محصولات این برندها بسته به واردکنندگان و نمایندگان محلی ممکن است متغیر باشد؛ اما اصول تعمیر و سرویس چیلر تراکمی برای اغلب برندها مشابه بوده و بر مبنای دستورالعملهای استاندارد انجام میشود.
نحوه عملکرد چیلر تراکمی آبخنک
برای نگهداری و تعمیر چیلر تراکمی آبخنک ابتدا باید اصول عملکرد آن را بهخوبی درک کرد. این دستگاه از سیکل تبرید تراکمی بهره میبرد و دارای چهار جزء اصلی است: کمپرسور، کندانسور، شیر انبساط و اواپراتور. همچنین دو مدار آب در آن نقش کلیدی دارند: مدار آب سرد (چیلد واتر) در اواپراتور و مدار آب کندانسور که به برج خنککننده متصل است. در ادامه اجزای اصلی و فرآیند عملکرد چیلر توضیح داده شده است:
-
کمپرسور: کمپرسور بهعنوان قلب چیلر، وظیفه متراکم کردن مبرد (گاز خنککننده) را بر عهده دارد. مبرد کمفشار و سرد که از اواپراتور میآید، در کمپرسور فشرده شده و به گاز پرفشار و داغ تبدیل میشود.
نوع کمپرسور بسته به ظرفیت و طراحی چیلر میتواند رفتوبرگشتی (پیستونی)، اسکرو (مارپیچی) یا سانتریفیوژ باشد.
مثلاً در چیلرهای بزرگ آبخنک معمولاً از کمپرسورهای اسکرو دوار یا سانتریفیوژ (گریز از مرکز) استفاده میشود که توان تأمین تناژ تبرید بالا را دارند.
عملکرد صحیح کمپرسور برای کل سیستم حیاتی است و هرگونه افت کارایی یا خرابی در آن مستقیماً منجر به کاهش سرمایش خواهد شد. -
کندانسور آبخنک: گاز مبرد داغ پس از کمپرسور وارد کندانسور میشود. کندانسور در چیلرهای آبخنک معمولاً یک مبدل حرارتی پوستهولوله یا صفحهای است که در آن مبرد با آب خنک در تماس غیرمستقیم قرار میگیرد.
آب خنک (که توسط برج خنککننده تأمین میشود) گرمای مبرد را جذب کرده و باعث میشود مبرد به مایع پرفشار تبدیل (چگالش) شود. سپس آب گرم شده از کندانسور به برج خنککننده جریان مییابد تا مجدداً خنک شود.
برج خنککننده معمولاً در فضای باز نصب میشود و با تبخیر بخشی از آب، گرمای جذبشده را به هوا منتقل میکند.
در شهر رامسر به دلیل رطوبت بالا، کارایی برج خنککننده ممکن است تحت تأثیر قرار گیرد (زیرا هوای مرطوب ظرفیت کمتری برای تبخیر آب دارد)، بنابراین طراحی و نگهداری صحیح برج اهمیت دارد تا کندانسور چیلر همیشه آب خنک با دمای مناسب دریافت کند.
کندانسورهای آبخنک بهطور کلی نسبت به کندانسورهای هواخنک ابعاد کوچکتری دارند و در محیط داخلی نصب میشوند، اما نیازمند سرویس چیلر منظم شامل تمیزکاری لولهها و کنترل کیفیت آب هستند تا رسوبات و خوردگی بر راندمانشان تأثیر نگذارد. -
شیر انبساط: مبرد مایع پرفشار پس از خروج از کندانسور، قبل از ورود به اواپراتور از یک شیر انبساط (یا دستگاه انبساطی مانند اکسپنشن ولو ترموستاتیکی یا شیر انبساط الکترونیکی) عبور میکند.
این شیر فشار مبرد را بهصورت کنترلشده کاهش میدهد و در نتیجه مبرد به مخلوطی از مایع و بخار سرد با فشار پایین تبدیل میشود.
افت فشار ناگهانی باعث کاهش شدید دمای مبرد میشود (اثر ژول-تامسون) و حالا مبرد آماده جذب حرارت در اواپراتور است.
عملکرد صحیح شیر انبساط برای حفظ دمای مناسب تبخیر و جلوگیری از ورود مایع مبرد به کمپرسور (که میتواند مخرب باشد) ضروری است.
تنظیم نادرست یا گرفتگی این شیر میتواند راندمان سرمایش را کاهش داده و مشکلاتی مانند یخزدگی اواپراتور یا فشار مکش غیرعادی ایجاد کند. -
اواپراتور: اواپراتور مبدل حرارتی دیگری در چیلر است که معمولاً از نوع پوستهولوله (Shell & Tube) میباشد و وظیفه آن جذب گرمای سیال هدف (معمولاً آب) توسط مبرد سرد است.
مبرد کمفشار و سردی که از شیر انبساط آمده، داخل لولههای اواپراتور جریان مییابد و تبخیر میشود.
همزمان، آب در گردش سیستم تهویه (آب سرد چیلد) در اطراف این لولهها (در پوسته) جریان دارد و حرارت خود را به مبرد میدهد و خود خنک میشود. نتیجه این تبادل حرارتی، تولید آب سرد در محدوده دمایی مثلاً 6 تا 12 درجه سانتیگراد است که به هواسازها، فنکویلها یا مبدلهای دیگر ساختمان ارسال میشود.
مبرد پس از تبخیر کامل در اواپراتور، به گاز کمفشار و نسبتاً گرم تبدیل شده و دوباره به کمپرسور برمیگردد و این چرخه تکرار میشود. برای حفظ راندمان، سرویس چیلر تراکمی باید شامل تمیز کردن دورهای اواپراتور نیز باشد، چرا که رسوب یا لجن در مدار آب میتواند روی سطوح تبادل حرارت اواپراتور نشسته و راندمان سرمایش را کاهش دهد.
همچنین عایقبندی صحیح اواپراتور و لولههای آب سرد جهت جلوگیری از تعریق و اتلاف انرژی در مناطق مرطوب مانند رامسر بسیار مهم است.
در کنار این چهار جزء اصلی، چیلر تراکمی آبخنک شامل تجهیزات جانبی دیگری نیز هست: پمپهای آب (برای گردش آب سرد به ساختمان و آب گرم به برج)، مخزن انبساط یا منبع انبساط مدار آب، کنترلکنندههای الکتریکی و PLC یا میکروپروسسور جهت تنظیم عملکرد دستگاه، شیرآلات، سنسورها (دما، فشار، جریان آب)، و سیستمهای ایمنی (مانند کنترلکننده فشار بالا/پایین مبرد، کنترلکننده روغن کمپرسور، سنسور جریان آب و غیره).
تمامی این اجزا با هماهنگی یکدیگر عمل میکنند تا چیلر بر اساس بار سرمایشی مورد نیاز، آب خنک کافی را تأمین کند.
هنگام تعمیر چیلر تراکمی آبخنک تکنسین باید شناخت دقیقی از تکتک این اجزا و نقش آنها داشته باشد تا بتواند عیبهای احتمالی را بهدرستی تشخیص داده و برطرف نماید.
مراحل استاندارد سرویس دورهای چیلر
سرویس دورهای منظم، کلید حفظ بازده و افزایش عمر مفید هر چیلر تراکمی است. یک برنامه تعمیر و سرویس چیلر منظم همچنین از بروز خرابیهای ناگهانی در اوج نیاز (مثلاً فصل تابستان در رامسر) جلوگیری میکند. سرویسکاران حرفهای معمولاً بر اساس دستورالعمل سازنده و تجربیات استاندارد، یک سری مراحل را در هر نوبت سرویس چیلر انجام میدهند. مهمترین مراحل و روشهای استاندارد سرویس دورهای عبارتند از:
-
بازرسی و عیبیابی اولیه: اولین گام، بررسی چیلر در حین کارکرد یا بلافاصله پس از توقف آن است.
تکنسین همه بخشها را از نظر عملکرد صحیح چک میکند. مواردی از قبیل نشتیهای مبرد یا آب، صدای غیرعادی کمپرسور یا پمپها، لرزشهای غیرمعمول، دمای بیش از حد یاتاقانها یا بدنه کمپرسور، و وضعیت کلی دستگاه در این مرحله بررسی میشوند.
ثبت پارامترهای عملکردی (دماها، فشارهای مبرد در سمت مکش و دهش، فشار و دمای آب ورودی و خروجی اواپراتور و کندانسور، شدت جریانها و آمپر موتور کمپرسور) به عنوان چکاپ اولیه انجام میشود تا مبنایی برای مقایسه با شرایط عادی داشته باشیم.
این اطلاعات در فرمها یا لاگبرگهای روزانه چیلر ثبت و نگهداری میشوند. -
شستشو و تمیزکاری بخشها: پس از بازرسی، نوبت به نظافت قسمتهای مختلف چیلر میرسد. تمیز کردن کندانسور و اواپراتور یکی از مهمترین اقدامات است،
زیرا رسوبات و آلودگی در این مبدلها بهشدت راندمان تبرید را کاهش میدهد. برای کندانسورهای پوستهولوله، لولهها معمولاً سالانه با ابزارهای برس مخصوص رسوبزدایی میشوند.
اگر آب کندانسور دارای سختی بالاست، استفاده از روشهای شیمیایی (اسیدشویی کنترلشده توسط متخصص) نیز ممکن است لازم شود.
در رامسر با توجه به رطوبت و احتمال رشد جلبک یا رسوبات ناشی از املاح آب، باید به تمیزی حوضچه و پکینگهای برج خنککننده نیز توجه ویژهای کرد.
فیلترهای آب در مسیر ورود به اواپراتور و خروجی برج خنککننده باید بازبینی و شستشو یا تعویض شوند تا جریان آب کافی برقرار باشد. همچنین فیلتر درایر (خشککننده) مدار مبرد بررسی شده و در صورت اشباع بودن تعویض میگردد.
بخشهای الکتریکی مانند تابلو برق و کنداکتورها از گردوغبار پاکسازی میشوند (البته با رعایت قطع برق و ایمنی).
کویلهای کندانسور هوایی (در چیلرهای هواخنک) معمولاً با هوای فشرده یا آب شسته میشوند، اما در چیلر آبخنک چنین کویلهایی وجود ندارد؛ با این حال شیرآلات و اتصالات باید از آلودگی و گریس اضافی پاک شوند.
تمیز بودن کلیه قطعات هم به راندمان بهتر کمک میکند و هم عیبیابی آسانتر را ممکن میسازد. -
کنترل فشارها، دماها و عملکرد سیستم: پس از تمیزکاری، چیلر مجدداً راهاندازی شده و پارامترهای عملیاتی آن با مقادیر استاندارد مقایسه میشود. تکنسین فشار مکش (ساکشن) و فشار دهش (دیسشارژ) کمپرسور را در حین کارکرد بررسی میکند تا در محدوده نرمال طراحی باشند.
برای مثال فشار بیش از حد در سمت دهش میتواند نشانهی کندانسور کثیف یا اضافهبار باشد. دمای روغن کمپرسور و دمای گاز دیسشارژ نیز چک میشود. اختلاف دمای آب ورودی و خروجی اواپراتور (ΔT آب سرد) اندازهگیری میشود؛ معمولاً این اختلاف دما باید حدود 5 تا 7 درجه سانتیگراد باشد.
اگر ΔT کمتر از حد باشد، ممکن است دبی آب زیاد یا بار کم باشد، و اگر بیشتر از حد شود میتواند نشانه کمبود جریان آب یا ظرفیت ناکافی چیلر باشد. همچنین دبی آب در مدارها (بهوسیله فلومتر یا اختلاف فشار در دو سر پمپ) کنترل میگردد. جریان برق مصرفی کمپرسور، فنهای برج خنککن و پمپها اندازهگیری و با مقادیر نامی مقایسه میشود تا هرگونه اضافهبار یا مشکل برقی مشخص شود.
تکنسین همچنین کارکرد صحیح کنترلهای ایمنی و عملکردی را میآزماید؛ برای مثال ترموستاتها، کنترلرهای فشار بالا/پایین، کنترل جریان آب (فلوسوئیچ)، شیر برقی خط مایع و غیره. اطمینان از کالیبره بودن سنسورها و صحت تنظیمات کنترلکننده (مثلاً ستپوینت دمای آب سرد) در این مرحله انجام میشود. هر گونه انحراف از شرایط عادی که در این بررسی دیده شود، علامت یک ایراد احتمالی است و باید علتیابی و برطرف گردد. -
آزمایش و تعویض روغن کمپرسور: کمپرسورهای چیلرهای تراکمی نیاز به روانکاری مناسب دارند و روغن آنها در طول زمان ممکن است کیفیت خود را از دست بدهد یا با رطوبت و اسید آلوده شود.
در سرویسهای دورهای، سطح روغن کمپرسور (از طریق سایتگلاس کارتر) چک میشود و در صورت کمبود، روغن مناسب همان مدل اضافه میگردد.
همچنین نمونهگیری از روغن کمپرسور برای آزمایشگاه میتواند بخشی از نگهداری پیشگیرانه باشد. با تست آنالیز روغن (Oil Analysis) میزان اسیدیته، وجود رطوبت، ذرات فلزی ناشی از سایش و سایر خواص روغن بررسی میشود.
این آزمایش اطلاعات ارزشمندی از وضعیت داخلی کمپرسور بهدست میدهد؛ مثلاً وجود برادههای فلزی نشاندهنده ساییدگی مکانیکی در یاتاقانها یا روتور است، یا اسیدی شدن روغن میتواند ناشی از ورود رطوبت به سیستم و ترکیب با مبرد باشد.
بر اساس نتایج، برنامه تعویض روغن تنظیم میشود. بسیاری از سازندگان توصیه میکنند پس از اولین سال کارکرد چیلر، روغن و فیلتر روغن تعویض گردد و سپس بسته به شرایط هر 2 تا 3 سال یکبار (یا زودتر در صورت آلودگی) این کار تکرار شود.
توجه شود که برخی چیلرهای تراکمی جدید (مانند چیلرهای سانتریفیوژ با یاتاقان مغناطیسی) فاقد روغن هستند که در این صورت این بخش سرویس منتفی است. اما در اغلب چیلرهای متداول، نظارت بر وضعیت روغن بخش مهمی از سرویس دورهای محسوب میشود. -
بازبینی قطعات الکتریکی و کنترلی: در فواصل سرویس، سیستم برق و کنترل چیلر باید به دقت وارسی شود. تکنسین تمامی اتصالات برقی را در تابلو و ترمینالها چک میکند و در صورت شل بودن مجدداً محکم مینماید (اتصالات شل میتوانند ایجاد حرارت و جرقه کنند).
کنتاکتورهای کمپرسور، بیمتالها یا رلههای حرارتی، فیوزها و مدارشکنها بررسی میشوند تا علائم سوختگی یا استهلاک نداشته باشند.
عملکرد صحیح کنترلکننده مرکزی چیلر (که ممکن است PLC یا کنترلر اختصاصی میکروپروسسوری باشد) و تجهیزات جانبی نظیر نمایشگرها، آلارمها و کلیدهای قطع اضطراری نیز تست میشود.
سنسورهای دما و فشار با مقایسه مقادیر قرائتشده با ابزار اندازهگیری استاندارد کالیبره میشوند. سیستمهای کنترلی پیشرفتهتر ممکن است شامل اینورتر (VFD) برای کنترل سرعت کمپرسور یا پمپها باشند؛ در سرویس دورهای باید نرمافزار کنترلر خطاهای ثبتشده را مرور کرده و تنظیمات پارامترها را تأیید کرد.
بهروزرسانی نرمافزار کنترلر چیلر طبق نسخههای ارائهشده توسط سازنده نیز میتواند در برخی سرویسها انجام گیرد. علاوه بر اینها، سیمکشی و عایقبندی کابلها بازدید میشود تا در اثر حرارت یا رطوبت آسیب ندیده باشند. تکمیل این مرحله اطمینان میدهد که چیلر از نظر الکتریکی در شرایط ایمن و پایداری برای بهرهبرداری قرار دارد.
پس از انجام همه مراحل بالا، یک گزارش سرویس تهیه میشود که تمامی یافتهها، اقدامات انجامشده (نظیر قطعات تعویضی یا تنظیمات صورتگرفته) و پیشنهادهای فنی برای بهبود عملکرد را شامل میشود. این گزارش به مدیران فنی کمک میکند برنامه نگهداری چیلر تراکمی را برای آینده بهینه کنند.
به طور معمول، سرویس چیلر تراکمی آبخنک در رامسر و سایر مناطق با کارکرد متوسط، بهصورت فصلی (هر سه ماه یکبار) توصیه میشود. اگر چیلر تنها در فصلهای گرم کار میکند، حداقل یک سرویس پیش از آغاز تابستان و یک سرویس پس از پایان تابستان ضروری است.
در صورت کارکرد مداوم در تمام سال (مثلاً در فرآیندهای صنعتی)، سرویسهای دورهای میتواند حتی به صورت ماهانه یا دوماه یکبار برنامهریزی شود تا از عملکرد بیوقفه دستگاه اطمینان حاصل گردد.
دلایل رایج خرابی چیلر و روشهای پیشگیرانه
هرچند نگهداری منظم بسیاری از مشکلات را کاهش میدهد، اما شناخت دلایل رایج خرابی چیلر به پیشگیری بهتر از آنها و واکنش سریعتر در صورت بروز کمک میکند. در این بخش به تعدادی از خرابیهای متداول در چیلرهای تراکمی آبخنک و راهکارهای جلوگیری از آن اشاره میکنیم:
رسوب و خوردگی در مدار آب:
یکی از شایعترین علل افت کارایی و خرابی چیلرهای آبخنک، تشکیل رسوبات معدنی (مانند آهک) و خوردگی در لولههای کندانسور و اواپراتور است.
این رسوبات با کاهش سطح مؤثر تبادل حرارت، دمای کندانسور را بالا میبرند و فشار دیسشارژ کمپرسور افزایش مییابد که میتواند منجر به اورلود شدن کمپرسور یا خاموشی اضطراری چیلر شود. خوردگی نیز ممکن است به نشتی آب در مبدلها بیانجامد.
روش پیشگیری:
مهمترین اقدام، برنامهریزی منظم برای تمیزکاری شیمیایی یا مکانیکی مبدلها (طبق توضیح سرویس دورهای) است.
علاوه بر آن، کنترل کیفیت آب برج خنککننده از طریق تصفیه شیمیایی (استفاده از آنتیاسکیلها، بازدارندههای خوردگی و بیوسایدها) ضروری است. در شهر رامسر با آب نسبتاً سنگین و هوای مرطوب، بایستی دورههای تست آب و افزودن مواد شیمیایی به برج بهطور دقیق رعایت شود.
نصب سختیگیر یا سیستم اسمزمعکوس برای آب تغذیه برج خنککننده نیز میتواند تشکیل رسوب را به حداقل برساند.
نشتی مبرد:
کاهش تدریجی یا ناگهانی مبرد در سیستم، از عوامل اصلی افت سرمایش و حتی آسیب به کمپرسور است. نشتی ممکن است در اتصالات فلنجی، محل جوشها، شیرآلات یا حتی بدنه کمپرسور (سیلهای شفت) رخ دهد. نشتی مبرد علاوه بر کاهش ظرفیت خنککنندگی، در نوع مبردهای قدیمیتر میتواند خطرات زیستمحیطی نیز داشته باشد.
روش پیشگیرانه:
در هر سرویس دورهای، باید تمام خطوط و اتصالات مبرد توسط نشتیابهای الکترونیکی یا ایجاد کف صابون بر اتصالات، از نظر عدم نشتی بررسی شوند.
علائمی مانند وجود روغن کمپرسور در اطراف یک اتصال میتواند نشانگر نشت مبرد باشد (زیرا روغن همراه مبرد از شکاف خارج میشود).
محکم کردن اتصالات، تعویض واشرها و اورینگهای آببندی فرسوده و انجام وکیوم و شارژ صحیح مبرد پس از رفع نشتی، همه اقداماتی ضروری هستند.
همچنین استفاده از مبرد و روغن اصلی توصیه شده توسط سازنده چیلر، تضمین میکند که خواص شیمیایی مناسب حفظ شود و نشتیهای ناشی از ناسازگاری مواد رخ ندهد.
گرفتگی فیلترها و کاهش جریان:
هرگونه کاهش جریان در مدار آب یا مبرد میتواند به خرابی چیلر منجر شود.
برای مثال، کثیف شدن فیلتر آب در مسیر اواپراتور باعث کاهش جریان آب سرد و در نتیجه احتمال یخزدگی اواپراتور یا افت کارایی سیستم میشود. یا گرفتگی فیلتر درایر مبرد، جریان مبرد را محدود کرده موجب افت فشار مکش و بالا رفتن دمای کمپرسور میگردد.
پیشگیری:
تعویض بهموقع فیلترهای آب و مبرد طبق برنامه سرویس و همچنین بازدیدهای دورهای مسیرهای جریان (مانند اطمینان از باز بودن شیرهای عبوری، عدم انسداد در صافیهای Y لولهها و ...) ضرورت دارد. در رامسر به دلیل امکان وجود ذرات معلق و زیستی در آب مدار باز برج خنککن، تمیز کردن صافیها باید با تناوب بیشتری انجام شود.
مشکلات برق و کنترل:
خرابی در بخش الکتریکی (نظیر سوختن موتور کمپرسور یا پمپ، اتصالی در تابلو برق، خرابی کنترلر) از عوامل جدی توقف عملکرد چیلر است.
این مشکلات میتوانند بر اثر نوسانات برق، بار اضافی یا نقص در سیستم کنترل به وجود آیند. برای مثال، ضعف یا ناپایداری ولتاژ برق شهر میتواند به سیمپیچ کمپرسور آسیب زند یا باعث عملکرد نادرست کنترلهای الکترونیکی شود.
روش پیشگیرانه:
استفاده از تثبیتکننده ولتاژ (Voltage Stabilizer) یا سیستمهای محافظ در برابر فاز نول غیرمتعادل و نوسانات در تأسیسات برقی که چیلر را تغذیه میکنند، بسیار مهم است. همچنین برنامهریزی برای بازدید دورهای تابلو برق و تست قطعات حفاظتی (فیوز، بیمتال، رله کنترل فاز) در سرویسها انجام شود تا مطمئن باشیم در صورت بروز خطا، سیستمهای حفاظتی بهدرستی عمل میکنند. بهروزرسانی نرمافزارهای کنترلی چیلر و اطمینان از سالم بودن باتریهای بکاپ کنترلر (برای حفظ تنظیمات در قطعی برق) نیز از خرابیهای ناگهانی در این بخش پیشگیری میکند.
عدم تطابق ظرفیت یا بار:
یک دلیل غیرمستقیم اما مهم، طراحی یا بهرهبرداری نامناسب از چیلر است.
اگر چیلر برای ظرفیت کمتر یا بیشتر از نیاز واقعی انتخاب شده باشد، در هر دو حالت دچار مشکلات خواهد شد. چیلر undersized (کوچکتر از نیاز) همواره تحت بار ماکزیمم کار میکند و احتمال خرابی کمپرسور و کاهش عمر آن زیاد است؛ برعکس، چیلر oversized (بزرگتر از نیاز) ممکن است با سیکلهای خاموش/روشن مکرر مواجه شود یا در بارهای جزیی راندمان پایینی داشته باشد که هر دو برای قطعات مضر است.
پیشگیری:
بهترین راه، انتخاب ظرفیت صحیح چیلر در مرحله طراحی است (مثلاً در رامسر باید بار نه فقط بر اساس دمای هوا بلکه با در نظر گرفتن رطوبت و بار نهان برآورد شود).
اگر سیستم موجود دچار این مشکل است، میتوان با بهبود کنترل ظرفیت (مثلاً افزودن کنترل مرحلهای کمپرسور یا VFD) شرایط را بهتر کرد.
بهرهبرداران باید از کارکرد چیلر در محدودههای بار توصیهشده توسط سازنده اطمینان حاصل کنند و در صورت تغییرات در نیاز سرمایشی ساختمان، تنظیمات را بازبینی نمایند.
علاوه بر موارد فوق، موارد عمومیتری مانند فرسودگی طبیعی قطعات متحرک (شامل بلبرینگها، موتورهای فن و پمپ)، خطاهای اپراتوری (تنظیمات اشتباه یا بیتوجهی به آلارمهای دستگاه) و حوادث محیطی (سیل گرفتن موتورخانه، زلزله، نوسانات شدید شبکه برق) نیز میتواند به خرابی چیلر منجر شود.
اما با نگهداری پیشگیرانه چیلر تراکمی و آموزش نیروی انسانی مربوطه، بسیاری از این عوامل قابلکنترل یا تشخیص زودهنگام هستند. مثلاً داشتن یک چکلیست روزانه و هفتگی (بازدید چشمی و ثبت مقادیر اصلی) کمک میکند کوچکترین نشانههای خرابی قبل از آنکه به آسیب جدی منجر شوند شناسایی و رفع گردند.
نکات ایمنی در هنگام تعمیر و سرویس چیلر
تعمیر و سرویس چیلرهای تراکمی آبخنک یک کار تخصصی است که ضمن نیاز به دانش فنی، مستلزم رعایت دقیق نکات ایمنی نیز میباشد. عدم توجه به اصول ایمنی میتواند به تجهیزات آسیب برساند و سلامتی تکنسینها را نیز به خطر بیندازد. در ادامه به مهمترین نکات ایمنی هنگام تعمیر چیلر اشاره شده است که باید همواره مدنظر قرار گیرد:
-
قطع جریان برق و قفلگذاری/برچسبگذاری (LOTO): قبل از شروع هرگونه عملیات تعمیراتی یا سرویس بر روی چیلر، باید منبع تغذیه برق دستگاه کاملاً قطع شود. استفاده از سیستم قفل و نصب تگ هشدار روی کلیدهای برق اصلی، تضمین میکند که هیچکس بهصورت ناخواسته برق را وصل نکند. این رویه که به Lockout/Tagout معروف است، اولین قدم حیاتی برای حفاظت در برابر برقگرفتگی یا راهاندازی ناخواسته کمپرسور هنگام کار روی دستگاه است.
-
تخلیه فشار و مبرد: چیلرهای تراکمی دارای مدار پرفشار مبرد و همچنین مدار آب تحت فشار هستند. پیش از باز کردن هر قطعهای از مدار مبرد (مثلاً برای تعویض شیر انبساط یا کمپرسور)، مبرد دستگاه باید به درستی به یک سیلندر مناسب بازیابی (ریکاوری) شود و فشار مدار به صفر برسد. هرگز نباید اتصالات حاوی مبرد را در حالی که تحت فشار هستند باز کرد، زیرا خروج ناگهانی مبرد مایع یا گاز میتواند باعث یخزدگی شدید بافت بدن یا خفگی شود. همچنین اگر چیلر در حال کار بوده، اجازه دهید دمای روغن و مبرد کمی پایین بیاید. در مدار آب هم، پیش از باز کردن بخشهایی مانند لولهها یا فلنجها، ابتدا پمپها را خاموش و ولوهای مربوطه را بسته و فشار آب را تخلیه کنید تا از پاشش ناگهانی آب داغ یا جراحت ناشی از فشار جلوگیری شود.
-
استفاده از تجهیزات حفاظت فردی (PPE): تکنسینهای سرویس چیلر باید مجهز به لوازم ایمنی فردی باشند. حداقل تجهیزات شامل دستکش عایق و ضدبرش (برای محافظت در برابر لبههای تیز و تماس با روغن یا مواد شیمیایی)، عینک ایمنی یا شیلد صورت (جهت محافظت از چشمها در برابر ترشح مبرد یا جرقههای احتمالی الکتریکی)، کلاه ایمنی (در موتورخانهها برای محافظت از سر)، کفش کار با پنجه فولادی و عایق، و در صورت انجام برشکاری یا جوشکاری، لباس کار نسوز و محافظهای جوشکاری است. ماسک فیلتردار نیز هنگام کار با مواد شیمیایی شوینده یا حضور گاز مبرد در فضا برای جلوگیری از استنشاق بخارات مضر توصیه میشود.
-
تهویه و پیشگیری از خطر خفگی: بسیاری از موتورخانهها فضای بستهای دارند. مبردهای رایج (مانند R-22، R-134a و ...) سنگینتر از هوا بوده و در صورت نشت میتوانند در کف موتورخانه تجمع پیدا کنند و باعث کاهش اکسیژن هوا شوند. بنابراین هنگام کار بر روی مدار مبرد، باید تهویه مناسب (فنهای تخلیه) در فضای موتورخانه روشن باشد. همچنین هیچگاه نباید در یک محیط بسته حجم زیادی از مبرد را تخلیه کرد؛ سیستم بازیابی مبرد الزامی است. برخی مبردها در تماس با آتش یا حرارت زیاد تجزیه شده و گازهای سمی (مثل فسژن) تولید میکنند، لذا سیگار کشیدن یا انجام کارهای داغ (مانند جوشکاری) در حضور نشت مبرد اکیداً ممنوع است.
-
احتیاطهای مکانیکی و ابزار: اجزای چیلرها میتوانند بسیار سنگین باشند (مثلاً وزن یک کمپرسور اسکرو یا موتور الکتریکی بزرگ). در هنگام جابجایی این قطعات حتماً از تجهیزات بالابر مناسب (مانند جرثقیل سقفی یا پولیفت) استفاده کنید و هرگز به تنهایی قطعات سنگین را بلند نکنید تا از آسیبهای اسکلتی و عضلانی جلوگیری شود. هنگام کار با ابزارهایی مثل آچار، پیچگوشتی برقی، دستگاه وکیوم یا پمپ شارژ، مراقب کابلها و اتصالات برق باشید و از ابزار سالم استفاده کنید. هرگز از ابزار نامناسب یا معیوب استفاده نکنید (مثلاً آچار ترکخورده یا گیج فشار ضربهخورده). برای دسترسی به قسمتهای مرتفع (مثلاً بالای برج خنککننده یا بخشهای بالای چیلر) حتماً از نردبان یا سکوی کار ایمن استفاده کرده و در صورت نیاز کمربند ایمنی را ببندید.
-
تبعیت از دستورالعمل سازنده: در نهایت، هر اقدامی در تعمیر و سرویس باید مطابق راهنمای شرکت سازنده چیلر و استانداردهای فنی باشد. به عنوان مثال، سفت کردن بیش از حد یا کمتر از حد پیچها میتواند خطرناک باشد؛ یا شارژ مبرد باید دقیقاً به میزان و نوع توصیهشده انجام شود. هنگام تعویض قطعات، ابتدا از تخلیه کامل برق و انرژی سیستم اطمینان حاصل کنید و سپس قطعهی جایگزین را دقیقاً مطابق روش توصیهشده نصب نمایید. پس از پایان تعمیرات، پیش از دادن اجازه بهرهبرداری، تمام پوششهای ایمنی، درپوشها و حفاظها را به جای خود بازگردانید و یک بار دیگر نشتها و ایمنی سیستم را وارسی کنید.
رعایت این نکات ایمنی تضمین میکند که فرآیند تعمیر و نگهداری چیلر تراکمی بدون حادثه و با حفظ سلامت افراد و تجهیزات انجام شود. فرهنگ ایمنی باید در بین تمامی افرادی که با دستگاه سروکار دارند نهادینه شود و مدیران مجموعه نیز حمایت لازم را از اجرای پروتکلهای ایمنی بهعمل آورند.
اهمیت نگهداری پیشگیرانه و زمانبندی پیشنهادی سرویسها
نگهداری پیشگیرانه (Preventive Maintenance) به مجموعه اقداماتی گفته میشود که قبل از وقوع خرابی جدی و بهصورت برنامهریزیشده انجام میگیرد تا از بروز مشکلات جلوگیری کرده یا شدت آنها کاهش یابد. در مورد چیلرهای تراکمی آبخنک، این نوع نگهداری دارای اهمیت دوچندان است. زیرا خرابی یک چیلر مرکزی میتواند به توقف کامل سیستم تهویه مطبوع یک ساختمان بزرگ یا فرآیند صنعتی منجر شود و زیانهای مالی و عملیاتی قابل توجهی ایجاد کند. تعمیر و نگهداری چیلر تراکمی در رامسر با توجه به شرایط اقلیمی این منطقه، اگر بهصورت پیشگیرانه و منظم انجام شود، مزایای زیر را به همراه خواهد داشت:
-
افزایش راندمان و صرفهجویی انرژی: رسوبات، نشتیها و تنظیم نبودن اجزا همگی موجب میشوند چیلر برای تولید سرمایش مطلوب سختتر کار کند و انرژی بیشتری مصرف نماید. یک چیلر تمیز و تنظیمشده با مبرد کافی و قطعات سالم، مطابق با مشخصات طراحی کار میکند و از نظر مصرف برق بهینه است. این موضوع در شهرهای مرطوب نظیر رامسر که چیلر زمان زیادی در سال مشغول بهکار است، تأثیر محسوسی بر هزینههای برق خواهد داشت.
-
جلوگیری از خرابیهای ناگهانی در اوج بار: معمولاً بیشترین فشار کاری به چیلر در گرمترین و مرطوبترین روزهای سال وارد میشود (مثلاً تیر و مرداد در رامسر). اگر سرویس چیلر پیش از فصل گرما انجام نشده باشد، احتمال از کار افتادن دستگاه در این روزهای پربار بسیار بالا است. نگهداری پیشگیرانه با شناسایی و رفع قطعات مستهلک یا شرایط غیرعادی، ریسک خرابی در زمان اوج نیاز را به حداقل میرساند. این امر برای مراکزی مثل هتلها یا بیمارستانهای رامسر که آسایش میهمانان و بیماران وابسته به عملکرد دائم چیلر است، حیاتی محسوب میشود.
-
افزایش عمر مفید تجهیز: چیلری که مرتباً تحت مراقبت و تنظیم باشد، فشار کمتری به قطعات کلیدی آن وارد میآید. برای مثال، تعویض بهموقع روغن و فیلتر روغن سبب کاهش سایش کمپرسور میشود، یا تمیز نگهداشتن کندانسور دمای دیسشارژ کمپرسور را در محدوده مجاز حفظ میکند. نتیجه این است که کمپرسور و سایر بخشهای گرانقیمت دیرتر مستهلک میشوند و سالهای بیشتری بدون نیاز به تعمیرات اساسی کار میکنند. هزینه اندک سرویس دورهای در مقابل قیمت بسیار بالای تعویض کمپرسور یا کل چیلر، کاملاً توجیهپذیر است.
-
کاهش هزینههای بهرهبرداری و تعمیرات: نگهداری پیشگیرانه منظم مانند یک سرمایهگذاری است که هزینههای آن در درازمدت با کاهش قبض برق، جلوگیری از خرابیهای بزرگ و عدم نیاز به تعطیلی کسبوکار برای تعمیرات اضطراری، جبران میشود. همچنین یک چیلر که بهخوبی نگهداری شده، معمولاً راندمان بالاتری دارد و میتواند ظرفیت نامی خود را تأمین کند؛ در نتیجه ممکن است نیاز به اجبار روشن کردن دستگاههای پشتیبان یا اضافه کمتر پیش بیاید.
با توجه به مزایای فوق، توصیه میشود یک زمانبندی سرویس و نگهداری فصلی برای چیلرهای تراکمی آبخنک تدوین و اجرا گردد. به عنوان یک راهنمای عمومی، زمانبندی زیر قابل پیشنهاد است (البته ممکن است بسته به توصیه سازنده یا شرایط بهرهبرداری کمی تغییر یابد):
-
بازدیدهای هفتگی: حداقل هفتهای یکبار اپراتور تأسیسات باید وضعیت ظاهری چیلر را بررسی و پارامترهای اصلی (دما، فشار، جریان) را یادداشت کند. این بازدید مختصر شامل چک کردن عدم وجود آلارم یا خطا روی کنترلر، گوش دادن به صدای کمپرسور و پمپها، بررسی دمای آب خروجی چیلر و اطمینان از عملکرد طبیعی سیستم است.
-
سرویس ماهانه: در فواصل ماهانه، مواردی چون تمیز کردن پیشفیلترها یا صافیهای آب، بررسی سطح مبرد در سایتگلاس (در صورت وجود)، چک کردن روغن کمپرسور و وضعیت کلی برج خنککننده (مانند تمیزی تشتک و کارکرد درست شناور آب) انجام میشود. روغنکاری یاتاقانهای پمپها و موتورهای فن (اگر گریسخور دارند) نیز در این دوره میتواند صورت گیرد.
-
سرویس فصلی/سهماهه: هر سه ماه یکبار (یا حداقل دوبار در سال، ابتدای بهار و ابتدای پاییز) سرویس کاملتری مطابق آنچه در بخش قبل شرح داده شد انجام میگیرد. یعنی شستشوی کندانسور و اواپراتور (در صورت نیاز)، بازدید کامل سیستم کنترلی، آزمون عملکرد قطعات ایمنی، کالیبراسیون سنسورها، بررسی آنالیز روغن کمپرسور (در صورت لزوم) و تکمیل چکلیست سرویس. بهطور ویژه، سرویس چیلر در رامسر پیش از شروع فصل گرم بسیار مهم است تا دستگاه برای تابستان آماده باشد. سرویس پاییزه نیز برای جمعبندی فصل کاری و آمادهسازی احتمالی جهت خواب زمستانی یا کارکرد زمستانه در حالت Heat Pump (اگر دستگاه چنین قابلیتی دارد) مفید است.
-
بازدید و تعمیرات سالانه: سالیانه یکبار بهتر است با همکاری یک تیم متخصصتر یا نمایندگی مجاز، یک بازبینی جامع انجام شود. در این بازدید سالانه، علاوه بر اقدامات سرویس فصلی، ممکن است تستهای تخصصی مانند بررسی عایقپیچ موتور کمپرسور با مگااهممتر، آزمایش نشتی مبرد تحت فشار نیتروژن، کالیبراسیون دقیق ابزار اندازهگیری، و در صورت نیاز تعمیر یا تعویض قطعات مستهلک (مثلاً تعویض واشرهای آببند، شارژ مجدد مبرد به میزان لازم، تعویض روغن کمپرسور) صورت گیرد. این فرآیند شبیه یک اورهال (Overhaul) جزئی است که هر سال انجام میشود تا چیلر همیشه در اوج آمادگی کار کند.
جدول زمانی فوق یک چارچوب کلی است. هر دستگاه چیلر ممکن است بنا بر تکنولوژی (برای مثال چیلرهای بدون روغن نیاز به بخش روغنکاری ندارند، اما از نظر تمیزی مغناطیسکار و سنسورها نیاز به دقت بالاتری دارند) یا شرایط بهرهبرداری (مثلاً کارکرد ۲۴ساعته در برابر کارکرد فقط ۸ ساعت در روز) برنامه متفاوتی طلب کند. بنابراین همیشه توصیه میشود دستورالعملهای شرکت سازنده چیلر درباره فواصل سرویس و اقلام بازرسی مطالعه و رعایت گردد. ترکیب تجربیات کارشناسان تأسیسات با راهنماییهای سازنده بهترین نتیجه را در پی خواهد داشت. در هر صورت، نگهداری پیشگیرانه چیلر تراکمی در رامسر با یک برنامه منظم فصلی، از تحمیل هزینهها و دردسرهای بزرگتر در آینده جلوگیری کرده و آسودگی خاطر مدیران را به دنبال دارد.
چکلیستهای مورد نیاز برای تعمیرکاران حرفهای
یک تعمیرکار یا سرویسکار حرفهای برای اطمینان از اینکه هیچ مرحلهای را در نگهداری یا تعمیر چیلر از قلم نیندازد، از چکلیست تعمیر و نگهداری چیلر استفاده میکند. وجود چکلیست مدون باعث میشود همه اجزا و آزمونهای ضروری هر بار بررسی شوند و گزارش هر سرویس به شکلی استاندارد ثبت گردد. در ادامه، موارد مهمی که در چکلیست یک تکنسین چیلر تراکمی آبخنک باید گنجانده شود، مرور میکنیم:
-
لاگبرداری و ثبت شرایط کاری: بررسی و ثبت مقادیر فشار مکش و دهش کمپرسور، دمای تخلیه کمپرسور، دمای روغن، دمای آب ورود و خروج اواپراتور و کندانسور، جریان (آمپر) کمپرسور و موتورهای پمپ و فن. این اعداد هر نوبت یادداشت شوند تا روند تغییرات در طول زمان قابل پیگیری باشد.
-
کنترل مبرد و روغن: مشاهده سطح مبرد در سایتگلاس (اگر سیستم دارای رسیور و سایتگلاس است) جهت اطمینان از شارژ مناسب مبرد؛ بررسی نمایشگر رطوبت مبرد (moisture indicator) که معمولاً تغییر رنگ میدهد اگر رطوبت در مبرد وجود داشته باشد؛ آزمایش نشتی مبرد با دستگاه نشتیاب در اطراف تمامی اتصالات و کمپرسور. همچنین چک کردن سطح روغن کمپرسور و وضعیت فیلتر روغن (اختلاف فشار دو سر فیلتر) و یادداشت این موارد.
-
وضعیت کمپرسور و موتور: گوش دادن به صدای کارکرد کمپرسور و مقایسه با حالت نرمال (هر گونه صدای ضربه یا ساییدگی غیرعادی باید بررسی شود)، لرزش کمپرسور (در صورت امکان با ویبرومتر) و موتورهای الکتریکی؛ بررسی دمای بدنه کمپرسور و یاتاقانهای الکتروموتور. اطمینان از عملکرد هیتر کارتر روغن کمپرسور (اگر دستگاه برای مدتی خاموش بوده، هیتر باید روغن را گرم نگه دارد تا مبرد در آن حل نشود). در چکلیست قید شود که هیتر کارتر روشن است و دمای روغن مناسب است.
-
بازرسی سیستم روغنکاری: در چیلرهای دارای پمپ روغن و کنترلکننده فشار روغن، فشار روغن نسبت به فشار ساکشن اندازهگیری و یادداشت شود. اگر فشار روغن زیر حد توصیهشده سازنده باشد، احتمال وجود مشکل در پمپ روغن یا مقدار روغن مطرح است. همچنین زمان تعویض روغن کمپرسور بر اساس ساعات کارکرد یا نتیجه آزمایش روغن، در چکلیست درج گردد (مثلاً "روغن کمپرسور 3000 ساعت کار کرده - نیاز به تعویض در 5000 ساعت").
-
بررسی اواپراتور و کندانسور: دمای آب خروجی اواپراتور و کندانسور اندازهگیری شود و ΔT آنها محاسبه گردد. چکلیست باید شامل سوالاتی باشد از قبیل: "آیا ΔT اواپراتور در محدوده طراحی (مثلاً 5-7°C) است؟"، "آیا ΔT کندانسور (مثلاً 4-6°C) نرمال است؟" همچنین وضعیت عایقکاری اواپراتور و لولههای آب سرد از نظر وجود نشتی آب یا تعریق بیش از حد بررسی شود (تعریق بیش از حد ممکن است نشاندهنده تجزیه عایق یا رطوبت بالای موتورخانه باشد).
-
پمپها و جریان آب: کارکرد پمپهای مدار آب سرد و آب کندانسور چک شود. هر گونه صدای غیرعادی از پمپ یا لرزش آن میتواند علامت ایراد یاتاقان یا کاویتاسیون باشد. در چکلیست یادداشت شود که وضعیت توری صافی پمپ بررسی و تمیز شد. همچنین فشار خروجی پمپ و آمپر موتور پمپ یادداشت گردد. وضعیت برج خنککننده نیز از قلم نیفتد: موتورفن برج، تسمه یا کوپلینگ آن، تمیزی پکینگها و باز بودن مسیر آب اسپری در برج بررسی و ذکر شود.
-
سیستم کنترل و ایمنیها: عملکرد ترموستات یا سنسور دمای کنترل چیلر آزموده شود (مثلاً با تغییر جزئی ستپوینت، روشن/خاموش شدن بهموقع کمپرسور ارزیابی گردد). کلیدهای فشار بالا و پایین مبرد با بستن شیر یا شبیهسازی شرایط تست شوند تا مطمئن شویم در صورت رسیدن فشار به حد خطر، کمپرسور قطع خواهد کرد. همچنین سنسور جریان آب (فلوسوئیچ) مدار اواپراتور تست شود (معمولاً با قطع لحظهای پمپ باید مدار ایمنی عمل کرده و کمپرسور خاموش شود). ثبت نتیجه این آزمونها در چکلیست نشان میدهد که تمامی حفاظتهای دستگاه سالم هستند.
-
سایر موارد: سفتی تسمههای کمپرسور (در صورت استفاده در کمپرسورهای باز یا نیمهبسته)، صحت عملکرد شیرهای برقی (مثلاً شیر برقی خط مایع که هنگام خاموش شدن چیلر باید ببندد تا مبرد به اواپراتور نریزد)، وضعیت شارژ گاز در تانک رسیور (اگر مجهز است) از جمله موارد دیگری است که در چکلیست پیشرفتهتر میتواند لحاظ شود. حتی نظافت کلی محل نصب چیلر و موتورخانه (بهمنظور جلوگیری از ورود گردوخاک یا مواد زائد به دستگاه) نیز مهم است.
به طور خلاصه، چکلیست تعمیر و نگهداری شامل مجموعهای از کارهای روتین (روزانه/هفتگی) و آیتمهای بازبینی دورهای است که توسط تیم نگهداری پیگیری میشود. این چکلیست بهتر است بهصورت مدون و قابل پیگیری درآید. استفاده از نرمافزارهای مدیریت نگهداری (CMMS) یا حتی یک دفتر ثبت ساده، کمک میکند هیچ مرحلهای فراموش نشود و تاریخچه سرویسهای انجامشده همیشه در دسترس باشد. به این ترتیب در هر سرویس بعدی میتوان روند عملکرد دستگاه را با گذشته مقایسه کرد و کوچکترین تغییرات منفی را سریعاً تشخیص داد. برای تعمیرکاران چیلر تراکمی آبخنک در رامسر، داشتن چنین رویکرد حرفهای، با توجه به تأثیر اقلیم مرطوب بر دستگاه، باعث ارائه سرویس با کیفیتتر و جلب اعتماد صنایع و مشتریان خواهد شد.
انتخاب تعمیرکار مجرب در رامسر
انتخاب یک تعمیرکار چیلر تراکمی در رامسر که تجربه و مهارت کافی داشته باشد، نقشی اساسی در تضمین عملکرد درست و طول عمر سیستم دارد. شرایط آبوهوایی رامسر (دمای معتدل و رطوبت نسبی بالا در بخش زیادی از سال) ایجاب میکند که تکنسین سرویس حتماً به نکات اقلیمی واقف باشد و راهکارهای متناسب را بهکار گیرد. در این قسمت به نکاتی که مدیران تأسیسات هنگام انتخاب فرد یا تیم تعمیر و سرویس چیلر در رامسر باید در نظر بگیرند، میپردازیم:
-
تجربه کاری و دانش فنی: اولین معیار، سابقهی کار آن تعمیرکار یا شرکت سرویسدهنده در زمینه چیلرهای تراکمی است. یک تعمیرکار مجرب باید رزومهای از پروژههای موفق در سرویس و تعمیر انواع چیلرها (خصوصاً مدلهای آبخنک) داشته باشد. آشنایی با برندهای مختلف (Carrier, Trane, York, Daikin و ... که در بخش قبل ذکر شد) و توانایی کار با هر یک مزیت است. همچنین داشتن مدرکهای فنی مرتبط مانند دورههای آموزشی سازمان فنیوحرفهای یا گواهینامههای بینالمللی (مثلاً گواهی شرکت در دورههای آموزشی سازندگان چیلر) نشاندهنده دانش بهروز تکنسین است. در رامسر و استان مازندران، ممکن است تعداد افراد متخصص در این حوزه محدودتر باشد؛ بنابراین بهتر است مدیران از پروژههای قبلی و میزان رضایت مشتریان پیشین آن تعمیرکار تحقیق کنند.
-
آشنایی با اقلیم و شرایط محلی: تعمیرکاری که در منطقه رامسر فعالیت میکند، بهتر از کسی که از شهرهای خشک یا سردسیر میآید، میتواند چالشهای محلی را درک کند. برای مثال، در هوای بسیار مرطوب رامسر، احتمال رشد باکتریها و جلبکها در برج خنککننده بالا است؛ یک تکنسین محلی این موضوع را میداند و در سرویسهای خود حتماً مدار آب را ضدعفونی و تمیز میکند. همچنین او به مسئله خوردگی ناشی از رطوبت واقف است و میداند که باید اتصالات و قطعات فلزی را چک کرده و در صورت لزوم پوششهای ضدزنگ یا گریس محافظ بزند. حتی مباحثی مانند حضور حشرات یا برگهای گیاهان در محیط میتواند بر کندانسورهای تبخیری یا برج اثر بگذارد که یک فرد بومی آن منطقه نسبت به آن هشیارتر است. بنابراین حتماً ترجیح داده میشود تعمیرکار بومی رامسر یا شهرهای همجوار باشد یا دستکم تجربه کار در این شرایط را داشته باشد.
-
دارای تجهیزات و ابزار مناسب: سرویس و تعمیر چیلر تراکمی آبخنک نیازمند ابزارها و تجهیزاتی است که هر تعمیرکاری در اختیار ندارد. از جمله دستگاههای وکیوم پمپ قوی، مجموعه گیجهای فشار برای مبردهای مختلف، دماسنجها و ترمومترهای لیزری، آنالیزورهای روغن یا مبرد (در صورت امکان)، پمپ اسید شویی برای رسوبزدایی مبدلها، تجهیزات جوشکاری نقره و ... . همچنین ابزارهای عمومیتر نظیر مولتیمتر دقیق، کلمپ آمپرمتر، دستگاه نشتیاب الکترونیکی مبرد، لپتاپ با نرمافزارهای ارتباطی (برای چیلرهای مدرن مجهز به پورتال نرمافزاری) و غیره نشاندهنده حرفهای بودن فرد هستند. پیش از عقد قرارداد سرویس، میتوان از تعمیرکار پرسید که چه امکانات و تجهیزاتی برای کار دارد. یک تیم مجرب معمولاً امکان تأمین قطعات یدکی رایج را نیز دارد یا میداند از کجا باید تهیه کند که در صورت خرابی، معطلی کمینه باشد.
-
استفاده از قطعات اورجینال: تعمیرکارانی که خود را متعهد به کیفیت کار میدانند، همیشه بر استفاده از قطعات یدکی اصلی (Original) یا تاییدشده توسط سازنده تأکید میکنند. این مسأله بهخصوص در مورد چیلرها که تجهیزات گرانقیمت و حساسی هستند اهمیت دارد. برای مثال، استفاده از روغن کمپرسور غیرتوصیهشده یا مبرد با برند نامعتبر میتواند به دستگاه صدمه بزند. یا یک سنسور دمای ارزانقیمت و غیر دقیق ممکن است کل تنظیمات سیستم را مختل کند. هنگام انتخاب فرد یا شرکت برای تعمیر و سرویس چیلر در رامسر، اطمینان حاصل کنید که آنها سیاستشان استفاده از قطعات اصلی است، حتی اگر قیمت اولیه بالاتری داشته باشد. این موضوع بر روی طول عمر تجهیزات شما و کاهش دوبارهکاریهای بعدی تأثیر مستقیم دارد.
-
انعقاد قرارداد سرویس و پشتیبانی: بهترین روش همکاری با یک تعمیرکار مجرب، عقد یک قرارداد رسمی برای تعمیر و نگهداری چیلر تراکمی بهصورت دورهای است. در این قرارداد باید شرح خدمات، تعداد بازدیدهای دورهای (مثلاً سرویسهای فصلی)، زمان حضور در مواقع اضطراری (مثلاً تعهد به اعزام نیرو حداکثر ظرف چند ساعت در صورت بروز خرابی ناگهانی)، و هزینهها مشخص شود. داشتن چنین قراردادی با یک متخصص قابل اعتماد در رامسر باعث میشود مسئولیت نگهداری دستگاه روشن باشد و مدیر تأسیسات دغدغه کمتری بابت پیگیری سرویسها داشته باشد. همچنین در مواقع اضطراری، اولویت با مشتریانی است که قرارداد فعال دارند. بنابراین توصیه میشود بهجای تماسهای موردی برای تعمیر چیلر، از قبل با یک تیم حرفهای توافق بلندمدت شود.
-
بررسی مجوزها و اعتبار: در نهایت، از معتبر بودن فرد یا شرکت اطمینان حاصل کنید. شرکتی که در سازمانهای مربوطه ثبت شده و دارای مجوز کسب است، قابل پیگیری و اعتماد است. بعضی از تولیدکنندگان چیلر در ایران نمایندگیهای خدمات پس از فروش دارند؛ تا حد امکان سراغ این نمایندگیها بروید، زیرا تکنسینهای آنها آموزشدیدهی مستقیم همان برند هستند. اگر هم برند دستگاه شما نماینده رسمی ندارد، از همکاران صنعت تأسیسات در منطقه رامسر میتوانید درباره بهترین نیروهای متخصص پرسوجو کنید.
با در نظر گرفتن نکات فوق، خواهید توانست یک تعمیرکار چیلر تراکمی مجرب در رامسر را برای مجموعه خود برگزینید که نهتنها مشکلات فعلی را برطرف میکند، بلکه با اجرای درست برنامههای سرویس و نگهداری چیلر تراکمی در بلندمدت، آسایش خاطر شما را از بابت کارکرد صحیح دستگاه فراهم میآورد.
استفاده از قطعات اورجینال و سیستمهای کنترل هوشمند
در حوزه تعمیر و ارتقای چیلرهای تراکمی، دو موضوع مهم دیگر نیز باید مورد توجه مدیران فنی قرار گیرد: استفاده از قطعات یدکی اورجینال و بهرهگیری از سیستمهای کنترل هوشمند و نوین. این دو عامل میتوانند به شکل چشمگیری قابلیت اطمینان، کارایی و طول عمر سیستم شما را بهبود دهند:
۱. اهمیت استفاده از قطعات اورجینال
چیلرهای تراکمی دستگاههایی پیچیده و مهندسیشده هستند و قطعات بهکاررفته در آنها طبق استانداردهای دقیقی تولید میشوند. هنگامی که بخشی از سیستم نیاز به تعویض دارد (چه به علت خرابی، چه در جریان نگهداری پیشگیرانه)، انتخاب قطعه جایگزین بسیار مهم است. قطعات اورجینال (OEM) همان قطعاتی هستند که توسط سازنده اصلی دستگاه یا تأمینکنندههای معتبرش تولید شدهاند و از نظر کیفیت و سازگاری کاملاً مطابق نمونهی اصلیاند. استفاده از این قطعات چند مزیت اساسی دارد:
حفظ کارایی طراحیشده
مثلاً یک کمپرسور اورجینال دقیقاً برای کار در آن مدل چیلر با مبرد مشخص و شرایط معین طراحی شده است، در حالیکه کمپرسورهای متفرقه ممکن است مشخصاتشان کمی متفاوت باشد و در نتیجه ظرفیت یا راندمان دستگاه افت کند.
اطمینان از دوام و کیفیت ساخت
قطعات اصلی معمولاً از مواد مرغوبتر ساخته میشوند و طی مراحل کنترل کیفی سختگیرانه تولید گشتهاند. در مقابل، قطعات تقلبی یا غیراستاندارد احتمال شکستن، نشتی یا خرابی زودرس بیشتری دارند. برای نمونه، یک اورینگ آببندی اصلی میتواند سالها بدون نشتی کار کند ولی نوع نامرغوب شاید بعد از چند ماه مستهلک شود.
حفظ گارانتی و توصیه سازنده
اگر چیلر شما همچنان تحت گارانتی سازنده باشد، استفاده از قطعه غیراصلی ممکن است آن را باطل کند. حتی در غیر اینصورت هم، سازندگان در دفترچههای سرویس خود تأکید میکنند که فقط از قطعات تأییدشده استفاده شود. این توصیه بهخاطر تضمین عملکرد صحیح دستگاه است.
بنابراین، چه در تعمیرات کوچک (مانند تعویض یک سنسور، شیر برقی، کنتاکتور) و چه در تعمیرات عمده (مثل تعویض اواپراتور یا کمپرسور)، همیشه درخواست کنید که قطعه اصلی بهکار رود. حتی اگر تهیه قطعات اورجینال نیازمند صرف زمان بیشتر یا هزینه بالاتر باشد، در عوض از وقوع مشکلات آتی و تحمیل هزینههای دوباره جلوگیری خواهد کرد. در شهر رامسر شاید دسترسی مستقیم به فروشندگان رسمی سختتر باشد، اما تعمیرکاران حرفهای معمولاً کانالهای معتبری برای تأمین این قطعات دارند (مثلاً از تهران یا خارج کشور سفارش میدهند).
۲. بهرهگیری از سیستمهای کنترل هوشمند
فناوری کنترل در صنعت HVAC طی سالهای اخیر پیشرفت زیادی کرده است. سیستمهای کنترل هوشمند چیلر میتوانند عملکرد دستگاه را بهینه کرده و نگهداری آن را تسهیل کنند. اگر چیلر شما قدیمی است یا کنترلر سادهای دارد، ممکن است ارتقاء آن به یک سیستم مدرن مزایای زیر را به همراه داشته باشد:
پایش و عیبیابی خودکار
کنترلکنندههای جدید قادرند صدها نقطه داده (دمای بخشهای مختلف، فشارها، جریانها، وضعیت شیرها و سوئیچها) را بهصورت لحظهای پایش کنند. آنها در صورت مشاهده هر پارامتری خارج از محدوده مجاز، به سرعت آلارم میدهند یا حتی پیش از آسیب رسیدن، چیلر را خاموش میکنند. این سیستم هشداردهی هوشمند به اپراتور کمک میکند تا قبل از تشدید مشکل اقدام کند. برخی سیستمها میتوانند خطاها را تشخیص داده و کد خطای مشخصی روی نمایشگر نشان دهند که راهنمای عیبیابی است.
کنترل ظرفیت و مصرف انرژی
کنترلر هوشمند میتواند با بهرهگیری از الگوریتمهای پیشرفته، ظرفیت چیلر را دقیقتر تنظیم کند. برای مثال، اگر چیلر دارای چند کمپرسور یا کمپرسور دورمتغیر باشد، تصمیمگیری درباره روشن/خاموش یا تغییر سرعت آنها توسط کنترلر صورت میگیرد تا دقیقاً مطابق بار سرمایشی لحظهای باشد. این موضوع به کاهش سیکلهای غیرضروری و صرفهجویی در مصرف برق میانجامد. همچنین کنترل پیشرفتهتر برج خنککننده (تنظیم سرعت فن بر اساس دمای آب) یا پمپها (کنترل دور متغیر بر اساس اختلاف دمای مورد نیاز) همه توسط یک سامانه یکپارچه مدیریت میشود که نتیجه آن راندمان بالاتر کل سیستم است.
قابلیت مانیتورینگ از راه دور
بسیاری از کنترلرهای مدرن قابلیت اتصال به شبکه و اینترنت را دارند. از طریق یک رابط وب یا نرمافزار اختصاصی، مدیر تأسیسات میتواند وضعیت چیلر را به صورت لحظهای در کامپیوتر یا گوشی هوشمند خود مشاهده کند. حتی تنظیمات دما یا برنامه زمانبندی را از راه دور تغییر دهد. این ویژگی برای مجموعههایی که تیم نگهبانی شبانهروزی ندارند یا مدیران که مایلند از خارج مجموعه نیز نظارت داشته باشند مفید است. در شهرهای مرطوب مثل رامسر، گاهی در نیمهشب ممکن است دمای بیرون کاهش یابد و نیاز سرمایشی افت کند؛ یک سیستم هوشمند میتواند خودکار ظرفیت را کم کند یا یکی از کمپرسورها را خاموش نماید، یا اپراتور از منزل این کار را انجام دهد که در صرفهجویی انرژی مؤثر است.
نگهداری پیشگویانه (Predictive Maintenance)
پیشرفتهترین جنبه سیستمهای کنترلی و IoT این است که با جمعآوری دادههای بلندمدت از عملکرد دستگاه و پردازش آنها، خرابیها را پیشبینی کنند. برای مثال، یک سیستم هوشمند ممکن است متوجه افزایش تدریجی آمپربکش کمپرسور در یک دوره یکماهه شود و هشدار دهد که شاید کمپرسور نیاز به سرویس یا بررسی دارد قبل از اینکه بسوزد. یا تحلیل تغییرات دمای کندانسور میتواند زمان احتمالی رسوبگیری شدید را تخمین بزند و اطلاع دهد که کندانسور نیاز به اسیدشویی دارد. چنین رویکردی که از تکنولوژی اینترنت اشیا (IoT) و هوش مصنوعی بهره میگیرد، کمکم در صنعت HVAC در حال رواج است و باعث کاهش توقفات پیشبینینشده میشود.
با توجه به موارد بالا، توصیه میشود اگر چیلر مجموعه شما از کنترل سنتی بهره میبرد، با مشاوره متخصصین، امکان ارتقاء آن به کنترلرهای نسل جدید را بررسی کنید. بسیاری از برندهای معتبر (از جمله همان Carrier، Trane، York و دیگران) سیستمهای Smart Chiller را ارائه میدهند یا قابلیت اتصال چیلر به BMS (سیستم مدیریت ساختمان) را فراهم کردهاند. حتی اگر بودجه ارتقاء کامل سیستم را ندارید، نصب تجهیزات سادهتری مانند VFD (درایو دور متغیر) برای موتورهای کمپرسور یا پمپ، و سنسورهای اضافی ارتعاش و دما که بتوانند اطلاعات بیشتری به شما بدهند، میتواند بخشی از راهکار هوشمندسازی باشد. استفاده از این فناوریها در شهری مانند رامسر که حفظ شرایط بهینه تجهیزات به دلیل رطوبت و هوای سالانه چالشبرانگیز است، قطعاً مفید خواهد بود. سیستمهای هوشمند میتوانند به طور خودکار تنظیمات را بر اساس تغییرات فصل و آبوهوا تطبیق دهند (مثلاً در روزهای بسیار مرطوب، دمای کندانسور هدف را کمی پایینتر بیاورند تا ظرفیت حفظ شود).
به طور خلاصه، قطعات اورجینال تضمینکننده سلامت فنی و عملکرد درست چیلر هستند و سیستمهای کنترل هوشمند تضمینکننده عملکرد بهینه و پایش دائمی آن. ترکیب این دو رویکرد سبب میشود که هم خرابیها کمتر اتفاق بیافتد، هم در صورت وقوع سریع شناسایی و رفع شوند، و در نهایت دستگاه با حداکثر بازده و عمر مفید خدمترسانی کند. مدیران فنی آگاه در رامسر و هر جای دیگر، این سرمایهگذاری را برای آسایش خاطر و بهرهوری بلندمدت انجام خواهند داد.
نتیجهگیری
چیلرهای تراکمی آبخنک به دلیل نقش کلیدیشان در تأمین سرمایش صنایع و ساختمانها، شایسته بالاترین میزان توجه در زمینه تعمیر و نگهداری هستند. آنچه در این مقاله تخصصی بیان شد، مجموعهای جامع از دانستهها و توصیهها برای سرویس چیلر تراکمی در شهر رامسر و مناطق با شرایط مشابه است. با مروری بر مطالب میتوان نتیجه گرفت که:
آشنایی با اصول عملکرد و اجزای اصلی چیلر به ما کمک میکند تا منطق سرویس و عیبیابی را بهتر درک کنیم و هر علامت غیرعادی را بهموقع متوجه شویم.
تدوین یک برنامه نگهداری پیشگیرانه چیلر تراکمی و پایبندی به سرویسهای دورهای (هفتگی، ماهانه، فصلی و سالانه) اساسیترین اقدام برای جلوگیری از خرابیهای پرهزینه و افت کارایی دستگاه است.
در خلال سرویسها، باید چکلیستهای استاندارد رعایت شوند و تمامی جنبهها از مکانیکی تا الکتریکی و کنترلی مورد بررسی قرار گیرند. هیچ جزئیاتی – از تمیزی مبدلها گرفته تا سلامت سنسورها – نباید نادیده بماند.
در صورت مشاهده هر ایراد یا کاهش عملکرد، اقدام اصلاحی سریع و استفاده از روشهای تعمیراتی صحیح (و در صورت لزوم مشورت با متخصصین مجرب یا نمایندگیها) اهمیت دارد. به تعویق انداختن تعمیرات کوچک میتواند منجر به خرابیهای بزرگ شود.
نکات ایمنی هرگز نباید فدای سرعت یا هزینه شوند. حفاظت از جان و مال هنگام کار روی چیلرها اولویت اول است و فرهنگ ایمنی باید همواره رعایت گردد.
بهرهگیری از نیروی متخصص تعمیرکار چیلر در رامسر که هم تجربه کافی داشته باشد و هم به شرایط اقلیمی آگاه باشد، نقش تعیینکنندهای در موفقیت برنامههای نگهداری دارد. سرمایهگذاری در انتخاب پیمانکار واجد شرایط، در بلندمدت هزینههای کمتری نسبت به برخورد با خرابیهای پیاپی ناشی از سرویس غیراصولی دارد.
در نهایت، برای بهروز نگهداشتن سیستم، استفاده از قطعات اصلی و ارتقای تدریجی سیستمهای کنترل و مانیتورینگ توصیه میشود تا چیلر شما با تکنولوژی روز هماهنگ باشد و بتواند با راندمان بالا و پایش مداوم به خدمت ادامه دهد.
با عمل به این دستورالعملها و توصیهها، مدیران فنی و تأسیسات در رامسر میتوانند مطمئن باشند که چیلر تراکمی آبخنک مجموعهی آنها حتی در هوای شرجی و چالشبرانگیز ساحل خزر نیز عملکردی مطمئن، پایدار و بهینه خواهد داشت. نگهداری صحیح یعنی آسایش خاطر امروز و صرفهجویی کلان در فردا؛ بنابراین توجه ویژه به تعمیر، سرویس و نگهداری این تجهیزات حیاتی، از نشانههای مدیریت هوشمند و مسئولانه در تأسیسات هر سازمانی است.
منابعی که برای نگارش این مقاله از آنها استفاده کرده ام.
https://www.carrier.com/commercial/en/us/products/chillers-components/water-cooled-chillers
https://www.daikin.com/products/ac/services/preventive
https://www.multistack.com/wp-content/uploads/2018/09/water-cooled-ms-iom-std-ta-lo-res-3-3-2017.pdf
https://energychiller.com/water-cooled-chiller-maintenance.html